Met licht schrijven

hoe bestaat het: zwart op wit
- de woorden in het gelid -

wie verstaat het: wit op zwart
- de oogopslag van het hart -

dag en nacht in evenwicht
- tijdig open doen en dicht -

Ontdek dit gedicht in een minuut

Arie Visser was een wel belezen dichter, maar leidde een zwervend bestaan door de straten van Amsterdam, bietsend om geld om drugs te kunnen kopen. Dat veranderde toen hij zich voor zijn huwelijk bekeerde tot de Islam. Zijn dichtwerken werden door de literatuurkritiek niet opgepikt, waardoor hij slechts in een kleine kring bekend was. Voor de verjaardag van bevriend dichter Simon Vinkenoog schreef hij dit gedicht over zijn dichtproces.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

Arie Visser

Sneek 1944 – Amsterdam 1997

Deel van een tweeling

Arie Visser werd geboren in de hongerwinter, samen met zijn tweelingzus. De geboorte kwam twee maanden te vroeg, wellicht doordat zijn moeder in paniek raakte toen ze begreep dat ze een tweeling verwachtte: er was bijna niets en ze had gerekend op maar één kind. Vissers vader zat bij de Marine en was in de oorlog verzetsman. In 1950 verhuisde het gezin naar Den Helder, waar de marinebasis lag. Het gezin was gereformeerd en bezocht ’s zondags tweemaal de kerk. De rest van de dag was alleen lezen toegestaan, iets wat Arie graag deed.

Passie voor poëzie

Al op zijn negende schreef hij met een vriendje een boek en ook begon hij al vroeg met het schrijven van gedichten, geïnspireerd door psalmen. Het gymnasium ging Visser moeiteloos af, waardoor zijn vader hoge verwachtingen van hem had: op zijn minst moest hij dominee worden, liefst eigenlijk professor. Het liep anders. Arie Visser raakte bevriend met Arnold Gerritsen en Peter ten Hoopen, met wie hij gedichten van onder andere Baudelaire en Verlaine las en filosofische werken van bijvoorbeeld Nietzsche. Daarnaast ontdekten ze dat er religies zonder God (het boeddhisme) bestonden. Meer en meer maakte Arie zich vrij, door het roken van hasj en het nemen van LSD en door de ontdekking van de jazzmuziek. Hij besloot dichter te worden.

Een dichtende junk

Arie studeerde kort Nederlands in Amsterdam, maar verliet de opleiding voortijdig. Zijn zus voorzag hem nog een tijdje van geld, maar stopte daarmee toen ze ontdekte dat hij er heroïne van kocht. Hij maakte liftend een reis naar Afghanistan, waar hij als hippie hoopte opium en hasj te kunnen gebruiken. Terug in Amsterdam leefde hij een zwervend bestaan en verdiende hij zijn geld door te dealen. Tegelijkertijd stortte hij zich op het dichten. In 1973 verscheen zijn eerste dichtbundel, maar het succes wilde, ook met latere bundels, niet komen. Om aan geld te komen ging hij daarom de journalistiek in. Visser schreef onder andere voor NRC Handelsblad.

Bekering tot de Islam

In 1984 trouwde Visser met een illegale Marokkaanse vrouw op wie hij stapelverliefd was geworden. Hij bekeerde zich voor haar tot de Islam. Het bracht een grote verandering in zijn leven teweeg: hij kickte af, bestudeerde de Koran en begon over Marokko en de Arabische wereld te schrijven. Toch was zijn gezondheid niet al te best meer en in 1993 werd hij ziek. In 1996 werd lymfklierkanker geconstateerd waaraan hij een jaar later overleed.

Waar gaat dit gedicht over?

De uitdrukking ‘met licht schrijven’ kennen we vooral als ‘een foto maken’. Arie Visser schrijft in dit gedicht echter over het schrijven van gedichten, een proces dat aan fotografie doet denken.

Idee

Een gedicht begint volgens Arie Visser als een idee opkomt. Dat kan vervolgens jarenlang in het achterhoofd blijven rondspelen. Er komt echter altijd een moment dat er een licht opgaat: de dichter heeft een ‘bepaald verlicht, verhoogd besef’, waardoor opeens duidelijk wordt wat hij met het idee moet doen.

Uitwerking

Dan gaat het snel: de woorden komen als een wonder op het papier, netjes op volgorde gerangschikt. Visser beschrijft het als licht, het wit, dat op het duister, het zwart, schijnt en daarmee het gedicht zichtbaar maakt. Dit proces kan in een paar seconden komen, als een ingeving: een hartslag volstaat. Wat vervolgens ontstaat is een harmonieus geheel. Het zwart van de letters is in evenwicht met het wit van de pagina’s en het gedicht bestaat, als de ingeving maar op het juiste moment komt. Het is precies als bij het maken van een foto: als je op het juiste moment afdrukt, gaat de sluiter op het juiste moment open en dicht en daardoor zijn licht en donker in evenwicht.

Ontstaan van het gedicht

Op 18 juli 1993 werd de bekende dichter Simon Vinkenoog (1928 - 2009) 65 jaar oud. Reden voor een feestje dus. Van Arie Visser kreeg hij voor zijn verjaardag een speciaal cadeau: dit gedicht. In 1996 werd het gedicht in de bundel Licht en vuur gepubliceerd.

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Arie Visser in Leiden

Foto: Ed Visser

Ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Maredijkbuurt werden er twee muurgedichten aangebracht in de wijk: Spelende meisjes van Willem Wilmink en Met licht schrijven van Arie Visser. Ze werden op 12 juni 2013 onthuld. Met licht schrijven was het 106e muurgedicht dat Stichting TEGEN-BEELD in Leiden realiseerde.

Citaten

En eerst heeft het jarenlang… Die eieren hebben ergens in je hoofd in een pannetje staan sudderen.

Arie Visser over hoe een idee tot een gedicht wordt.

Wist je dat?

Arie Visser werkte aan een boek over de Arabische wereld, Arabia felix (Gelukkig Arabië). Naar eigen zeggen zou hij zo’n 2200 pagina’s geschreven hebben, waarvan slechts fragmenten in kranten verschenen waren. Of die 2200 pagina’s ooit bestaan hebben, wordt betwist: Arie Visser gooide het hele werk op 70 pagina’s na weg.
Over Arie Visser doen veel mythes de ronde, onder andere dat hij bij de Athenaeum boekhandel boeken gestolen zou hebben. Dat is niet waar: hij mocht wel boeken op afbetaling meenemen.

Meer weten?

Dit gedicht is geschreven door Chris Flinterman en het Taalmuseum. Daarbij is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

"Dichter van de straat" in NRC Handelsblad
Jong, Oek de, Guus Luijters en Wim Sanders (bezorging): Arie Visser. Verzameld werk – documentatie. Amsterdam 2007.
Vinkenoog, Simon: Herem’ntijd: Kroniekschrijving van 30 jaar Wereld in Beweging. Bres, 1998.