Ondergang, ondergang
Ondergang bevrijdt ons, richt onze schreden
Ondergang
Is glans, het andere een masker;
Ondergang vereent ons met het andere
Ondergang hangt het aangezicht der zeeën
Aan onze visioenen.
Ondergang is wachten.

Vertaling: Willem Stoetzer

Spreek je Arabisch en wil je dit gedicht inspreken? Neem dan contact met ons op via muurgedichten@taalmuseum.nl!

Ontdek dit gedicht in een minuut

Verlies is een belangrijk thema in het werk en leven van Adonis, omdat hij zelf zijn geboorteland moest achterlaten en meermaals zijn ‘thuis’ verloren is. Toch is er ook altijd hoop. In dit gedicht worden de positieve kanten van verlies onder woorden gebracht door de dichter, zoals het in contact komen met het andere of het onbekende.

Adonis, pseudoniem van Ali Ahmad Saïd Esber

Quassabin 1930 - heden

Adonis is het pseudoniem van de Syrisch-Libanese dichter, dichter en vrijdenker Ali Ahmad Said Esber. Hij werd in 1930 geboren in het boerendorp Quassabin in Syrië. Het was niet gebruikelijk voor kinderen om onderwijs te krijgen, maar Adonis wist al vanaf jonge leeftijd dat hij wilde leren. Toen de toenmalige Syrische president in 1944 een bezoek aan de geboortestreek van Adonis, besloot de jonge Adonis een gedicht te schrijven en deze voor te dragen. De president was erg onder de indruk en bood de jonge dichter een wederdienst aan. Adonis zei dat zijn wens was om naar school te gaan – en zodoende werd het voor de ambitieuze boerenjongen mogelijk om te studeren. Als 17-jarige filosofiestudent aan de Universiteit van Damascus verandert Ali Ahmad Said zijn naam naar Adonis. Hij koos voor een pseudoniem omdat kranten en tijdschriften zijn ingezonden werk weigerden.

De politieke situatie in Syrië kwam op scherp te staan tijdens de studiejaren van Adonis. In Damascus ging Adonis zich verder politiek engageren. Hij heeft in 1956 in gevangenschap gezeten vanwege zijn lidmaatschap bij een verboden socialistische partij. Dit heeft hem echter niet de mond gesnoerd. Adonis gebruikt zijn gedichten om kritiek te uiten op de politieke en religieuze situatie in het Midden-Oosten. Hij schreef bijvoorbeeld Een tijd tussen as en rozen (1971) naar aanleiding van de Zesdaagse Oorlog in Israël, Het boek van Belegering (1985) over de burgeroorlog in Libanon. Het is een echte vrijdenker, maar de kritiek valt niet altijd in goede aarde. In 2012 is er bijvoorbeeld door tegenstanders een oproep gedaan om de boeken van Adonis te verbranden.

Vanuit Syrië is Adonis gevlucht naar Beiroet in Libanon, waar hij met zijn vrouw de Libanese nationaliteit heeft aangenomen. Adonis schreef niet alleen, maar hij doceerde ook over Arabische literatuur aan de Universiteit van Beiroet en Damascus. Toen het in Libanon ook onveilig werd door de burgeroorlog, is Adonis voorgoed vertrokken naar Europa. Sinds 1985 woont de dichter in vrijwillige ballingschap in Parijs.

Waar gaat dit gedicht over?

Het leven in ballingschap, in de diaspora, heeft Adonis’ dichterschap sterk getekend. Hij weet hoe het is om te moeten leven met verlies, hij is namelijk zijn thuisland verloren en heeft veel moeten achterlaten. Adonis gelooft dat met poëzie steeds een nieuwe waarheid of betekenis geschapen kan worden. Met zijn gedicht Loss probeert hij een verlies vanuit een hoopvol perspectief te benaderen. Normaal gesproken wordt er in negatieve zin over verlies gesproken, maar Adonis benoemt de positieve kanten: verlies redt ons, geeft ons richting, en het is zichtbaar. Iemand die zich verloren voelt, iemand die beweegt tussen Oost en West en tussen traditie en moderniteit, vindt zijn weg in zijn eigen voetstappen. Adonis ziet ontworteling dan ook als een nieuwe manier van worteling. Een ander voordeel van verlies is dat het ons in contact brengt met het andere, ofwel het onbekende.

Het einde van het gedicht kan op twee manieren opgevat worden. Adonis vergelijkt wachten met verlies. Dit is een treffende gelijkenis, want met wachten verlies je immers ook iets: tijd. De gelijkenis kan ook anders gelezen worden, namelijk dat verlies met wachten, met het verstrijken van de tijd, minder wordt of went.

Het originele gedicht is te vinden in de dichtbundel Aghânî Mihyâr al-Dimashqî ("Liederen van de Damascener Mihyâr"), die in 1961 is uitgekomen.

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Adonis in Leiden

Foto Anoesjka Minnaard

Dit muurgedicht is in 2013 aangebracht op de hoek Gerecht/Papengracht in Leiden. Het was muurgedicht 103 dat Stichting TEGEN-BEELD realiseerde.

Er is gekozen voor een Arabisch gedicht ter ere van het 400-jarig bestaan van de studie Arabisch aan de Universiteit Leiden. In 1613 stelde Leiden als een van de eerste universiteiten een hoogleraar Arabisch aan, Thomas Erpenius (1584 - 1624). Om dit te vieren verscheen onder andere een wandelgids door Islamitisch Leiden. Ook ontstond het idee voor een muurgedicht. Adonis geldt als een van de grootste Arabische dichters van dit moment en daarom een van zijn gedichten gekozen. De grafische vormgeving van het muurgedicht is geïnspireerd op de kleuren van de moskee in het Spaanse Córdoba.

Adonis en de Arabische literatuur

Adonis is van grote betekenis geweest voor de Arabische poëzie. Hij geldt als een groot vernieuwer en verzet zich tegen de conventies van de klassieke Arabische poëzie. Adonis heeft onder meer het vrije vers geïntroduceerd in de Arabische poëzie. Waar de klassieke poëzie vooral mythologische van aard is, gebruikt Adonis zijn poëzie om de realiteit aan de kaak te stellen. Adonis ziet poëzie bovendien als een middel om confronterende vragen op te werpen en om mensen wakker te schudden. Ahmed Aboutaleb omschrijft de poëzie van Adonis als ‘breekijzers die de poorten naar het nieuwe, het andere te openen’. Adonis manifesteert zichzelf als een vrijdenker en een voorvechter van het vrije woord. Hij verzet zich fel tegen regimes waarin mensen zich niet vrij kunnen uitdrukken, waaronder in zijn geboorteland.

Citaten

Er is Arabische poëzie voor Adonis en er is Arabische poëzie na Adonis.

Componist Samuel Hazo

De heersende Arabische poëzie is er een van antwoorden. Wat dat betreft verschilt ze niet van religie en ideologie, die er ook alleen maar zijn om zekerheden te verschaffen. Echte poëzie stelt juist vragen. Dat is haar wezen. Poëzie is een vraag aan de wereld.

Adonis

Hij opent een nieuw venster op de werkelijkheid. Zijn gedichten openen vensters op verschillende werelden, voeren een dialoog.

Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam en fan.

Ik ben drie keer geboren. Mijn eerste geboorte was uit mijn moeder in een arm, afgelegen dorp in Syrië. Mijn tweede geboorte was in Beiroet, daar heb ik mijn talenten ontdekt. En mijn derde geboorte was in Parijs, daar had ik het gevoel dat de hele wereld voor mij open lag.

Adonis in Het afwezige land

Vanwege de onvertaalbaarheid van gedichten zijn mijn gedichten in vertalingen ook niet langer meer mijn gedichten. Een vertaling breekt uit een gedicht een paar dingen los, en in wezen komt dit proces neer op een vernietiging.

Adonis

Wist je dat?

In 2016 zijn voor het eerst gedichten van Adonis vertaald naar het Nederlands.
De Rotterdamse burgermeester Ahmed Aboutaleb is groot fan van Adonis.
Adonis is de eerste Arabische dichter is die de Goethe Prijs heeft gewonnen.
Er is een fatwa uitgesproken tegen Adonis. Dit gebeurde eerder bij schrijver Salman Rushdie.
Adonis wordt al jarenlang genoemd als potentiële kanshebber voor de Nobelprijs voor de Literatuur.

الضياع
الضياعُ الضياعْ...
الضياعُ يخلِّصنا ويقود خُطانا
والضياعْ...
ألقٌ وسِواه القِناعْ.
والضياعُ يوحدنا بسِوانا
والضياعُ يُعَلّق وجه البِحارْ
برؤانا
والضياعُ انتظارْ

Latijns schrift

Ad-dayâ´u d-dayâ´
Ad-dayâ´u yukhallisunâ wa-yaqûdu khutânâ
Wa-d-dayâ´
‘alaqun wa-siwâhu l-qinâ´
Wa-d-dayâ´u
yuwahhidunâ bi-siwânâ
Wa-d-dayâ´u yu´alliqu wajha l-bihâr
bi-ru’ânâ
Wa-d-dayâ´u ntizâr

Loss, loss.
Loss saves us. It guides our footsteps.
And loss is a radiance.
All else a mask.

Loss unifies us with something other than us.
and loss fastens the face of the sea
to our dreaming.

And loss is just waiting.

Translation: Adonis.

Meer weten?

Dit is een bijdrage van Nikki Spoelstra in samenwerking met het Taalmuseum, met dank aan Willem Stoetzer. Daarbij is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

Adonis, Wat blijft. Vertaling Kees Nijland en Assad Jabber. Amsterdam: Jurgen Maas, 2016.
Adonis, Selected Poems. Vertaald door Khaled Mattawa. Yale University Press, 2010.
Brug tussen twee culturen. Arabische en Nederlandse poëzie gebundeld. Redactie Simone Meilof Yben en Abderazak Sbaïti. Amsterdam: Stichting El Hizjra, 1992.
J. Boetje (e.a.), red., Walking guide to islamic Leiden (Leiden: Brill 2013).
Erwin Jans. “Verdeeld in spreken en zwijgen.” De Reactor, 31 augustus 2018. http://www.dereactor.org/home/detail/verdeeld_in_spreken_en_zwijgen/
John Albert Jansen. Het afwezige land. Een ontmoeting met Adonis. Documentaire geraadpleegd via 2Doc. https://www.2doc.nl/documentaires/series/uur-van-de-wolf/2012/afwezige-land.html
Mischa Andriessen. “Adonis.” Poetry International, 5 maart 2013. https://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poet/item/22899/19866/Adonis/nl
Yang Lian. “Adonis in gesprek met Yang Lian Over Chinese, Arabische en Westerse tradities in de poëzie.” Tijdschrift Raster, 2004. http://tijdschriftraster.nl/poezie-2/adonis-gesprek-met-yang-lian-chinese-arabische-en-westerse-tradities-de-poezie/